ΑΝΑΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΥΜΠΛΗΓΑΔΕΣ…
Γράφει ο Λάζαρος Κουμπουλίδης
«ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΜΗΛΟΝ» ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ
«Για να φτάσουν οι Αργοναύτες στα παράλια του Εύξεινου Πόντου, έπρεπε να περάσουν υποχρεωτικά ανάμεσα από τις τρομακτικές και αδιαπέραστες μέχρι τότε Συμπληγάδες Πέτρες. Ένα περιστέρι, σύμβολο Ειρήνης και Πολιτισμού, προπορεύθηκε και τους έδειξε τον τρόπο…»
«ΤΟ ΧΡΥΣΟ ΜΗΛΟΝ» ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟΥΜΕΛΑ
Στο ερώτημα γιατί ερίζουν για την πρωτοκαθεδρία της Παναγίας Σουμελά στο όρος Βέρμιο μεταξύ τους Ποντιακά Σωματεία, Ομοσπονδίες, Εκκλησία, Πολιτεία η απάντηση είναι απλή, γιατί είναι προφανής, τις αδρές γραμμές τις οποίας φιλοδοξεί να παρουσιάσει το παρόν άρθρο.
Η Ιερά Μονή της Παναγίας στο Όρος Μελά στην πρωτεύουσα του Πόντου Τραπεζούντα, αναδείχθηκε λόγω της θέσης της και μέσω αιώνων λατρείας, ως το απόλυτο εθνικοθρησκευτικό σύμβολο των Ποντίων, κουβαλώντας «βαριά ιστορία» αφού σύμφωνα με την παράδοση αγιογραφήθηκε από τον ίδιο τον Απόστολο – Ευαγγελιστή Λουκά και εγκαταστάθηκε στο όρος Μελά το 386 μ.Χ. Όλοι οι Έλληνες Ποντιακής καταγωγής έβρισκαν καταφύγιο στη φιλόξενη αγκαλιά της «Παναγίας σου Μελά», η οποία αντάμειψε την έντονη πίστη τους με αναρίθμητα θαύματα, αποτελώντας το πρώτο και το τελευταίο καταφύγιο της ελπίδας τους ότι η «Ρωμανία ανθεί και φέρει κι άλλο». Έτσι η Παναγία Σουμελά κατέστη στο πέρασμα των αιώνων «το σήμα κατατεθέν» του Ποντιακού Ελληνισμού, η «βαριά του βιομηχανία», η «σημαία» του. Δικαίως θεωρήθηκε ως «Ιερουσαλήμ» του Πόντου.
Όταν οι Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν άρον άρον τις πατρογονικές τους εστίες και τα χώματα τους μετά τις θηριωδίες των Τούρκων υπό την καθοδήγηση των Γερμανών Αξιωματούχων, προκειμένου να γλιτώσουν από τις εκτεταμένες επιχειρήσεις γενοκτονίας τους, αφήνοντας μάλιστα πίσω τους ακόμα και άταφους νεκρούς, το μόνο που πρόλαβαν να πάρουν μαζί τους ήταν κάποια βιβλία και τις εικόνες τους. Δεν πρόλαβαν όμως να πάρουν και τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Σουμελιώτισσας, η οποία θάφτηκε κοντά στην Μονή (στο παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας), προκειμένου να γλιτώσει τη βεβήλωση από τη μανία των Τούρκων.
Αμέσως μετά την εγκατάσταση των Ποντίων στον Ελλαδικό χώρο, η επιστροφή της εικόνας της Παναγίας ήταν το κύριο μέλημα και επιθυμία τους. Η παλιννόστηση της Παναγιάς της Σουμελιώτισσας αποτελούσε αδήριτη ανάγκη για την επιβίωση όλων των παλιννοστούντων Ποντίων, γεγονός που γνώριζε πολύ καλά η πολιτική ηγεσία της Ελλάδας, ώστε το 1931 με την ευκαιρία της επιδιωκόμενης τότε σύναψης Ελληνοτουρκικής Φιλίας, ζητήθηκε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο μετά την έντονη συμβολή του υπουργού του Προνοίας Λεωνίδα Ιασονίδη, η επιστροφή της εικόνας, αίτημα το οποίο έκανε δεκτό ο πρωθυπουργός της Τουρκίας Ισμέτ Ινονού, με αποτέλεσμα την περιπετειώδη μεταφορά της εικόνας από το μοναχό Αμβρόσιο Σουμελιώτη στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών.
Βέβαια, η παραμονή της εικόνας στο Βυζαντινό Μουσείο ήταν ούτως ή άλλως προσωρινή, καθώς ο διακαής πόθος των Ποντίων από την πρώτη στιγμή της επιστροφής της εικόνας ήταν να εγκατασταθεί και πάλι σε έναν τόπο λατρείας, ο οποίος μάλιστα να προσομοιάζει κατά το δυνατό με το Όρος Μελά. Η έμπνευση του Φίλωνα Κτενίδη να εγκατασταθεί η Παναγιά του Πόντου στην Καστανιά Βεροίας στο όρος Βέρμιο, εκπλήρωσε το όραμα ολόκληρου του Ποντιακού Ελληνισμού, χάρη βέβαια και στην ενθουσιώδη απήχηση των κατοίκων του χωριού Καστανιά, οι οποίοι πειθόμενοι ότι θα ενανιδρυθεί και θα επαναλειτουργήσει η Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά και θα αγιάσει τα χώματα του Βερμίου, παραχώρησαν μία τεράστια έκταση 500 στρεμμάτων για χάρη της Παναγίας.
Αυτή ακριβώς η ιδιαιτερότητα και η τεράστια σημασία και αξία της Παναγίας Σουμελά ήταν ακριβώς και ο λόγος που τελικώς «εγκλωβίστηκε» στα στενά πλαίσια και τις πεπερασμένες δυνατότητες ενός Σωματείου, του Σωματείου «Παναγία Σουμελά». Ο αρχικός ζήλος και διακαής πόθος των Ποντίων για επανασύσταση της Ιεράς Μονής, περιορίστηκε μέσω ενός Βασιλικού Διατάγματος (924/1966) στη δημιουργία ενός Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου που ονομάστηκε αρχικά «Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά» και στη συνέχεια «Πανελλήνιο Ίδρυμα Παναγία Σουμελά».
Πόσο «Πανελλήνιο» όμως μπορεί να είναι ένα ίδρυμα όταν την πλειοψηφία του (6 από τα 11 μέλη του Δ.Σ.) την διορίζει βάσει του Καταστατικού του, ένα μονάχα Σωματείο, το Σωματείο «Παναγία Σουμελά», όπου τα μέλη του πρέπει υποχρεωτικά να είναι μόνιμοι κάτοικοι Θεσσαλονίκης;
Πόσο αντιπροσωπευτικό των Ποντίων είναι ένα Ίδρυμα όταν όλα μαζί τα υπόλοιπα Σωματεία της Ελλάδας (περί τα 370) έχουν τη δυνατότητα να εκλέξουν μονάχα τα 3 από τα 11 μέλη του;
Γιατί η έδρα του Ιδρύματος είναι στη Θεσσαλονίκη αντί στην Καστανιά Βεροίας, και μάλιστα τα γραφεία του να είναι τα γραφεία του Σωματείου «Παναγία Σουμελά» και όχι οι πλήρεις εγκαταστάσεις του Ιδρύματος στην παραχωρημένη έκταση των 500 στρεμμάτων στην Καστανιά;
Γιατί πρόεδρος του Ιδρύματος να είναι υποχρεωτικά βάσει του καταστατικού ο πρόεδρος του Σωματείου «Παναγία Σουμελά»;
Γιατί όλα τα περιουσιακά στοιχεία που υπάρχουν στην Παναγία Σουμελά, στο χώρο όπου έχουν ανοικοδομηθεί όλα τα κτίρια έκτασης 50 στρεμμάτων, αλλά και όλα τα ιερά αντικείμενα καθώς και η ιερή εικόνα της Παναγίας να ανήκουν «πνευματικώς και φυσικώς» στο Σωματείο Παναγία Σουμελά, όπως προβλέπεται στο άρθρο 2 του προσφάτως τροποποιηθέντος (τον Ιούλιο του 2005) καταστατικού του;
Αφού το Σωματείο κατέχει καταστατικά την πλειοψηφία και του Ιδρύματος, ουσιαστικά αυτό δεν είναι που διαχειρίζεται και τα τεράστια ποσά από τις εισφορές και δωρεές των πιστών και τις διάφορες κρατικές επιχορηγήσεις συνολικού ύψους περί τα δύο (2) εκατομμύρια ευρώ ετησίως; (όπως ανέφερε ο πρόεδρος του Σωματείου & Ιδρύματος κατά τον απολογισμό του 2007)
Κανείς βεβαίως δεν μπορεί να παραγνωρίσει ή να υποτιμήσει τη μεγάλη προσφορά τόσο του Σωματείου Παναγία Σουμελά όσο και πολλών άξιων και ανιδιοτελών πατριωτών, γνωστών και αγνώστων, ώστε να καταστεί παγκοσμίως γνωστό το Ίδρυμα Σουμελά, πάντοτε με την αγνή βοήθεια και οικονομική στήριξη των χιλιάδων προσκυνητών της Παναγίας. Επίσης πρέπει να τονιστεί ότι σε καμία περίπτωση το Ίδρυμα Σουμελά δεν θα βρισκόταν στο σημερινό σημείο χωρίς τη στήριξη και διακονία όλων των ηγουμένων του ναού.
Γιατί όμως ενώ πάντοτε υπήρχαν και εξακολουθούν να υπάρχουν άξιοι πατριώτες, καταξιωμένοι με μεγάλη προσφορά στα γράμματα, στον Πολιτισμό και στην κοινωνία, επί 44 χρόνια παραμένει η προεδρία του Ιδρύματος σε μία και μόνο οικογένεια; Ταυτόχρονα γιατί η προεδρία και της μοναδικής μέχρι πρότινος Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων προερχόταν επί σειρά ετών από την ίδια και πάλι οικογένεια; Γιατί με τόσους άξιους πόντιους λόγιους και επιστήμονες θα πρέπει να ανακυκλώνονται στις ανώτατες διοικητικές θέσεις τα ίδια πρόσωπα, όπως για παράδειγμα ο νυν πρόεδρος της ανωτέρω Ομοσπονδίας, όπου είναι ενταγμένο το Σωματείο Παναγία Σουμελά, είναι και γενικός Γραμματέας του ίδιου του Ιδρύματος Παναγία Σουμελά;
Ο αντίλογος με το επιχείρημα ότι εάν ένας πρόεδρος είναι άξιος δεν πρέπει να αλλάξει, αποτελεί επικίνδυνο επιχείρημα, καθώς έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν προκειμένου να εγκαθιδρυθούν μοναρχικά καθεστώτα. Επίσης υποτιμά ευθέως τον ποντιακό ελληνισμό υποδεικνύοντας συγκεκριμένα πρόσωπα ως αναντικατάστατα. Άλλωστε ουδείς θα είχε αντίρρηση εάν ο πρόεδρος του Ιδρύματος εκλέγονταν από όλα τα Ποντιακά σωματεία της χώρας και δεν ορίζονταν από ένα μόνο Σωματείο. Σε τι άλλωστε θα έβλαπτε η δημοκρατική ανάδειξη του Δ.Σ. του Ιδρύματος –εκτός των μειοψηφούντων- από όλα τα ποντιακά Σωματεία της Ελλάδας, τα μέλη των οποίων στηρίζουν ούτως ή άλλως όλα αυτά τα χρόνια το Ίδρυμα Σουμελά; (με τη συμμετοχή πάντοτε στο Ίδρυμα τόσο του Μητροπολίτη Βέροιας όσο και εκπροσώπου της Καστανιάς -νυν Δήμου Βέροιας- όπως ήδη υφίσταται, καθώς και εκπροσώπου του Σωματείου Παναγία Σουμελά).
Κοντολογίς, ας θέσει ο Πρόεδρος και η Διοίκηση του Ιδρύματος Παναγία Σουμελά τον εαυτό τους σε ψηφοφορία από τους εκπροσώπους ολόκληρου του Ποντιακού Ελληνισμού –και όχι μονάχα από τα μέλη του μοναδικού Σωματείου Παναγία Σουμελά – κι αν λάβουν την πλειοψηφία ας συνεχίσουν απρόσκοπτα το θεάρεστο έργο τους. Διαφορετικά, οφείλουν να παραδώσουν τη διοίκηση υπό την προεδρία του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Βέροιας κ. Παντελεήμονος, προκειμένου η Ιερά Σύνοδος να εκδώσει Κανονιστική διάταξη για τον τρόπο διοίκησης του Ιδρύματος, πάντοτε υπό το πρίσμα της ευρείας εκπροσώπησης όλων των Ποντίων σε αυτό. Αυτό επιβάλλει ο νέος Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος, ο οποίος έχει επικυρωθεί από τη Βουλή και έχει γίνει Νόμος του Κράτους (Ν. 590/1977), σύμφωνα με την έγκυρη γνωμοδότηση του Επίτιμου Αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας και Νομικού Συμβούλου της Ιεράς Συνόδου κ. Μαρίνου, την άποψη του οποίου υιοθέτησε προσφάτως τόσο ο νομικός σύμβουλος του Κράτους κ. Λάκκας, όσο και ομοφώνως η διακομματική Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων της Βουλής, αναμένεται δε και η αντίστοιχη νομική γνωμοδότηση του Ά τμήματος του νομικού συμβουλίου του Κράτους, προκειμένου να γίνουν οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις.
Ως μοναδική λοιπόν διέξοδος προκειμένου να διατηρηθεί η εθνική ενότητα και να επικρατήσει η Νομιμότητα είναι να συνεχίσει η Παναγία Σουμελά να ακτινοβολεί τη χάρη της από τη βίγλα του Βερμίου, όχι όμως εγκλωβισμένη στα στενά όρια ενός Σωματείου, αλλά ως συνέχεια της Ιστορικής Ιεράς Μονής του Πόντου, ως ιερό προσκύνημα υπαγόμενο στη Μητρόπολη Βέροιας, με ένα δημοκρατικά εκλεγμένο Διοικητικό Συμβούλιο από όλα τα Ποντιακά Σωματεία της Ελλάδας, ώστε να εναρμονιστεί η διοίκηση του Ιδρύματος με το ρόλο της Παναγίας Σουμελά ως φάρος Πανελλήνιος αλλά και Παγκόσμιος των απανταχού Ποντίων, ένας ρόλος που δικαιωματικά της ανήκει.